حسن انوری: نمی‌توان گفت که حافظ از نظر فکری مانند فیلسوف است
تاریخ انتشار: ۱۹ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۱۶۹۲۷۶
به گفته عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب پارسی، نمی‌توان گفت که حافظ از نظر فکری مانند فیلسوف است زیرا فکر سالمندی دارد، و در بسیاری از مسائل هرچه گفته، ضد آن را هم گفته است.
به گزارش خبرنگار کتاب ایران اکونومیست، آیین بزرگداشت روز حافظ و رونمایی از نسخه خطی و نفیس و هنری دیوان حافظ زینب اوراق گل امروز سه‌شنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۱ در سالن فرهنگ سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزارشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در این آیین عصمت مومنی معاون کتابخانه ملی، حسن انوری عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب پارسی، نوشاد رکنی نسخه‌شناس و عضو کمیته نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، محمدهادی ناصری سرپرست اداره کل حوزه ریاست روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان اسناد و کتابخانه ملی، مصطفی آجرلو سرپرست اداره کل روابط عمومی کتابخانه ملی، محمدحسن سمسار نسخه‌شناس، زهرا مدرسی مدیر کل نسخ خطی کتابخانه ملی و نسخه‌شناس‌ها و کارشناس‌های این حوزه حضور داشتند.
عصمت مومنی معاون کتابخانه ملی درباره توجه سازمان اسناد و کتابخانه ملی در جمع‌آوری و حفاظت از نسخ خطی گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی در نظر دارد در راه ارتقای توجه و حفاظت از نسخ خطی نفیس قدم بردارد و نسخه خطی و نفیس و هنری دیوان حافظ یکی از نمونه‌های همین اقدامات است.
حافظ توانسته بهترین کلمات را از فارسی بیرون بکشد و به کار ببرد
حسن انوری با اشاره به اینکه جامی ادبیات حافظ را در حد طاقت بشری دانسته‌است، بیان کرد: حافظ پژوهان هم بر این نکته تاکید داشتند. محمد گل‌اندام بعد از مرگ حافظ دیوان او را جمع کرده و مقدمه‌ای بر آن نوشته است. البته باید توجه داشت علامه محمد قزوینی که برای نخستین بار دیوان حافظ را چاپ کرد، تردید می‌کند که گل‌اندام وجود حقیقی داشته باشد و فکر می‌کرد شاید این اسم مستعار باشد، اما بعدها چند شعر از او پیدا و مستند شد که گل‌اندام وجود دارد.
عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب پارسی درباره مقدمه گل‌اندام برای دیوان حافظ توضیح داد: در این مقدمه جمله‌ای نوشته شده‌است که درباره آن توضیح می‌دهم. گل‌اندام در مقدمه نوشته: بی‌تکلّف هر درّ و گوهر که در طرف دکّان جوهری طبیعت موجود بود از بهر زیب و زینت دوشیزگان خلوت سرای ضمیرش در سلک نظم کشیده، لاجرم چون خود را بلباس و کسوت عبارت و حلیهٔ استعارت آراسته دید زبان بدعوی برگشاد. اگر استعاره را از این عبارت برداریم، دُر و گوهر به معنی بهترین لغات زبان فارسی است و دوشیزگان خلوت نکاتی است است که به ذهن حافظ می‌رسید و آن‌ها را به نظم می‌گفت. یعنی حافظ توانسته بهترین کلمات را از فارسی بیرون بکشد و به کار ببرد.
حافظ عارف نبود
به گفته انوری قصد حافظ گفتن کلام به بهترین صورت است و حافظ دنبال معنی نبود، در نتیجه در دیوان حافظ تناقض زیاد است زیرا حافظ نمی‌خواست یک فکر را به مردم تحمیل کند.
او ادامه داد: بعضی می‌گویند حافظ جبری است زیرا گفته: بارها گفته‌ام و بار دگر می‌گویم/ که من دلشده این ره نه به خود می‌پویم. این در حالی است که حافظ در بیت دیگر گفته‌است: چرخ برهم زنم ار غیرِ مرادم گردد/ من نه آنم که زبونی کَشَم از چرخِ فلک. این دو بیت در تضاد یکدیگر هستند.
حافظ در بسیاری از مسائل هرچه گفته، ضد آن را هم گفته است، اما مسائلی هم هست که اینطور نیست. برای مثال ۲۵۰ بار از کلمه عشق استفاده کرده عشق بهترین و ناب‌ترین فکر حافظ است
انوری با اشاره به اینکه برخی حافظ را عارف می‌دانند، در صورتی که او عارف نبود، توضیح داد: حافظ بیتی را سروده : دوش وقتِ سَحَر از غُصه نجاتم دادند/ واندر آن ظلمتِ شب آبِ حیاتم دادند. اما جایی هم می‌گوید: چندان که زدم لاف کرامات و مقامات/ هیچم خبر از هیچ مقامی نفرستاد/ حافظ به ادب باش که واخواست نباشد/ گر شاه پیامی به غلامی نفرستاد. یعنی می‌گوید عارف نیستم.
عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب پارسی با تاکید بر اینکه حافظ هر نوع ادعای عرفان را رد کرده‌است، افزود: در گذشته هم برای دیوان حافظ شرح عرفانی نوشتند و امروز هم دلایل عرفانی بیان می‌شود اما حافظ اینها را رد می‌کند. همچنین حافظ در مجلس بزم حاکمان شرکت می‌کرد به این دلیل است که او نمی‌تواند در عرفان و سکوت باشد.
عشق بهترین و ناب‌ترین فکر حافظ است
انوری با بیان اینکه حافظ در برخی از موضوع‌ها تناقض ندارد، توضیح داد: نمی‌توان گفت که حافظ از نظر فکری مانند فیلسوف است زیرا فکر سالمندی دارد، و در بسیاری از مسائل هرچه گفته، ضد آن را هم گفته است، اما مسائلی هم هست که اینطور نیست. برای مثال ۲۵۰ بار از کلمه عشق استفاده کرده و ضد آن چیزی نگفته و عشق بهترین و ناب‌ترین فکر حافظ است.
او با بیان اینکه بسیاری دنبال این هستند که حافظ برای امروز چه پیامی دارد، گفت: باید در این مورد به این نکته توجه کرد که حافظ پرورده قرن هشتم و مسائل آن روز است. ما در قرن ۱۵ زندگی می‌کنیم، فردی که در قرن هشتم می‌زیست نمی‌تواند برای قرن ۱۵ تصمیم‌گیری کند، مسائلی امروز مطرح است که حافظ به آن‌ها فکر نمی‌کرد، در این روزگار باید با عقل جمعی و نه عقل فردی تصمیم بگیریم. البته می‌توانیم درباره مسائلی از حافظ یا سعدی استفاده کنیم مانند مسائل مربوط به عشق و علاقه برای ساختن جامعه، خانواده و ... از این بزرگان کمک بگیریم.
این نسخه تا به امروز به خوبی نگهداری شده است
نوشاد رکنی در بررسی نسخه خطی و نفیس و هنری دیوان حافظ زینب اوراق گل توضیح داد: وقتی گروه نسخه‌شناسی کتابخانه ملی این نسخه را دیدیم، باقی کارها تعطیل شد، این نسخه روح و ویژگی جذابی داشت. برای مثال معمولا در دیوان‌های حافظ مجالس تصویر متعدد نیست. در صورتی که این نسخه ۹۲ تصویر به سبک کشمیری و هندی دارد.
این نسخه‌شناس و عضو کمیته نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی با تاکید بر اینکه ویژگی‌ها فقط منحصر به تصاویر نیست، افزود: یکی از ویژگی‌های نسخه تنوعی بود که در استفاده از گل‌ها داشت، در دوره‌ای اکبر شاه (شاه امپراتوری مغول) علاقه‌ای به ورود گل و گیاه به ایران داشت و ورود این گل‌ها بر روی نگارگری ایران تاثیر گذاشت. گل‌هایی که شاید در ایران از بین رفته بودند، دوباره در نگارگردی وارد شد.
او ادامه داد: اکبر شاه از یک نقاش دربار خواست که گل‌ها را دقیق و با جزئیات نقاشی کند و این روند به شناخت گل‌ها کمک می‌کند. در ابتدای هر غزل این نسخه دو گل نقاشی شده‌اند، البته نه به دقت گل‌های دربار اکبر اما وضوح خوبی دارد.
به گفته رکنی کاغذ ترمه هندی ویژگی دیگر این حافظ نفیس و هنری است. معمولا نسخ خطی با کاغذ ترمه هندی آسیب و صدمه دیده است؛ اما این نسخه صدمه‌ای ندارد که نشان دهنده درست نگه داشته شدن آن است.
در پایان این نشست غلامرضا امیرخانی، مصطفی آجرلو، حسن انوری، محدحسن سمسار، زهرا مدرسی و محمدهادی ناصری از نسخه خطی و نفیس و هنری دیوان حافظ زینب اوراق گل رونمایی کردند.
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: سازمان اسناد و کتابخانه ملی سعدی حافظ حسن انوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی نسخه شناس حسن انوری گل اندام نسخ خطی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۱۶۹۲۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چرا کشوری مثل مصر سریال حشاشین را ساخت؟
پژوهشگر جریان‌های اسلامی می‌گوید مصر به خاطر مصرف داخلی و مخالفت با اسلام سیاسی و آمادگی جهان اسلام به این سریال پرداخت. بعید هم نیست در آینده به دیگر جریان‌ها و فرقه‌ها بپردازند و ما با اسلام سیاسی‌هراسی مواجه شویم. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست نقد و بررسی سریال حشاسین با حضور حجت‌الاسلام مهدی فرمانیان استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، حجت‌الاسلام سید علی بطحایی مدیر کل پژوهش دانشگاه ادیان و مذاهب، فرقه‌شناس و پژوهشگر جریان‌های اسلامی و مهدی علمی دانشور استادیار ادیان شرق دانشکده ادیان و مذاهب برگزار شد.
بطحایی بحث خود را با موضوع جریان های فکری مصر آغاز کرد و گفت: سریال حشاشین نسل جدید را درگیر کرده است. نسل جدید بر خلاف ممانعت‌ها این سریال را دیدند. نظر کلی بنده از سریال همان ضرب المثل معروف است که گفت «بعضی‌ها کج گفتند، اما رج گفتند.» کج گفتنش با آقای دکتر فرمانیان و دانشور است و رج گفتنش با من. رج گفته یعنی برنامه و هدف دارد و کار او روی حساب است. روی جریان‌های فکری، این سریال را ارائه داده است. این سریال را در قد و قواره سریال تاریخی نبینیم بلکه این فیلم، یک نبرد جریانی است که صحنۀ آیندۀ جهان اسلام را تشکیل می‌دهد. نبرد جریان های فکری در این اتفاق رخ می‌دهد. به چه معنا؟ جریان شناسی جهان اسلام حوزه مغفولی است. آینده پژوهیِ آن، مغفول تر است و از همه مغفول تر، نبرد بین جریان‌هاست که صحنه آینده جهان اسلام را شکل می‌دهد. در مصر و تونس و مغرب و ترکیه همین گونه است. تلاقی جریان ها صحنه آینده جهان اسلام را می سنجد.
اصطلاح "حشاشین" مربوط به ترور فرماندهان صلیبی استوی افزود: اسلام سنتی خیلی در تلاقی با جریانات وارد نمی‌شود و حاشیه امنی برای خود دارد. روشنفکری هم بدنه‌ی مردمی ندارد و حضور اجتماعی هم نمی‌تواند داشته باشد؛ منتها سه جریانِ اسلام سلفی با قرائت جامعی که دارد و نیز اسلام سیاسی و اسلام سکولار صحنه‌ی آینده جهان اسلام را می‌سازند که باید در حوزه آینده‌پژوهی به آن توجه کنیم تا به مشکلی برنخوریم.
سریال حشاشین به نزاریان شام ارتباط دارد
بطحایی گفت: باید به نکته ای توجه شود؛ اگر توجه نکنیم، بقیه تحلیل‌ها فایده نخواهد داشت. چون بعضی می گفتند این سریال آمده تا ولایت فقیه یا مهدویت را بزند، اما سرحلقه این سریال این است که چرا مصر این دغدغه را داشت؟ چون نزاریان ارتباطی به مصر ندارد. نزار پس از اینکه از خلیفه نهم عزل می شود، مدت کوتاهی به اسکندریه مصر می‌رود و مدتی در آنجا می‌ماند. برای اینکه نشان دهد من حکومت دارم، سکه‌ای ضرب می‌کند که ظاهراً در موزه آقاخان تورنتو نگهداری می‌شود. مدت کوتاهی حکومت می‌کند و بعد لشکری می‌آید و او را می‌کشند. بنابراین این سریال به مصر مربوط نیست به لوئانته یا نزاریان شام ارتباط دارد و عمدۀ آن به ایران مرتبط است. مصر به خاطر مصرف داخلی و مخالفت با اسلام سیاسی و آمادگی جهان اسلام به این سریال پرداخت. بعید هم نیست در آینده به دیگر جریان‌ها و فرقه‌ها بپردازند و ما با اسلام سیاسی‌هراسی مواجه شویم. پنج قسمت اولش است که به اسلام سیاسی بر خورده است.
مصر لیدر جریان فکری جهان اسلام است
وی با طرح این سؤال که در مصر چه اتفاقاتی افتاد، گفت: باید موج‌‌های تاریخی مصر را یک مرور کنیم و بعد ببینیم اسلام سنتی و سایر جریان‌های فکری چه واکنشی نسبت به این موج‌ها داشتند. از 226 سال قبل در 1213 قمری یا 1798 میلادی که ناپلئون حمله می‌کند و می‌گویند توپ‌های ناپلئون مسلمانان را بیدار کرد، تقریباً 6 موج مصر را فرا گرفت. مصر با بقیه کشورهای عربی تفاوت دارد. کشورهای عربی پول دارند، اما مصر پول ندارد.
بحطایی ادامه داد: کتابی با نام «مصر از زاویه‌ای دیگر» از خانم جمیله کدیور منتشر شده است. سفرنامه 300 صفحه‌ای جریانات فکری را در آن بازه زمانی خوب ریشه‌کاوی کرده است. مصر مهم است. شناخت مصر مهم است. این سرزمین، لیدر جریان فکری جهان اسلام است. از 226 سال قبل تا الان جریان اول که تاکنون ادامه دارد، محمدعلی پاشا و طهطاوی بود. کتابی با عنوان «تخلیص الابریز فی تلخیص با‌ریز» نوشته شد. یعنی پاکسازیِ آب را بیاور تا چهره مشعشع پاریس را نشان دهیم. در این کتاب اولین واکنش‌هایی که اسلام نسبت به مدرنیته و حمله ناپلئون دارد و علت عقب ماندگی اسلام را خوب تحلیل کرده است. اینها نسل اول هستند که با سخت‌افزارهای غرب مواجه می شوند که چرا غرب از جهت‌های مختلف جلوتر از ما است. این جریان شکست می خورد.
این پژوهشگر فرقه‌ها گفت: نسل دوم امثال سید جمال است که بیداری اسلامی را مشخص می‌کند و عبدُه که اسلام انقلابی و بیداری را مطرح می‌کنند. نسل سوم، با جنگ جهانی اول مواجه می شود که سعد زغلول است. در این دوران بریتانیا جدا می‌شود.
روح فرهنگیِ حاکم بر مصر را تفکرات سکولار شکل می‌دهد
وی با اشاره به اینکه از کنار نسل چهارم و پنجم سه جریان شکل می‌گیرد،افزود: یکی پان عربیسم است به سردمداری جمال عبدالناصر. او ناسیولانیست دیکته‌ای و دیکتاتوری است. دوم، حسن البناء است که در همین دوران، شکل‌گیری اسرائیل را شاهدیم. پان‌عربیسم در مصر خودش را خوب نشان می‌دهد. در کنارش طه حسین است که نباید آن را متعلق به گذشته بدانیم. دقیق‌ترین بسته‌ای که درباره سکولاریزم و لیبرالیسم در مصر ارائه می‌شود، متعلق به اوست. در کتاب‌های «فی الأدب الجاهلی»، «فی التاریخ الجاهلی» و «مستقبل الثقافة فی مصر» اندیشه خود را می‌گوید. تکلیف خودش را مدرنیته مشخص می کند. به جهان اسلام نسخه می‌دهد که چه قسمت‌هایی از فرهنگ غرب را بگیریم. وزیر امروزین مصر می‌گوید روح فرهنگیِ حاکم بر مصر، طه حسین است.
بطحایی گفت: الان در مصر دوئلی بین اسلام سیاسی و اسلام سکولار است. تقریباً اسلام سنتی جمع شده است. تنها یکی از مشاوران احمد الطیب گفته بود سریال حشاشین به فرقه‌گرایی منتج می‌شود. اسلام سنتی در مصر اسلام کاملاً کنترل شده است. در هر صورت الأزهر واکنش مطلوبی ندارد. اما میدان‌دار در تمام این صحنه‌ها، خالد منتصر و عکاشه است. اینها افراد تأثیرگذاری هستند. پزشک خالد در خیلی از حوزه‌ها وارد شده و سکولاریزم است. او دو سفر به آلمان و هلند می‌رود. می‌گوید واکنش‌ها را نسبت به حشاشین می‌دانم. با مسلمانان هلند که صحبت کردم، از لحاظ لهجه انتقاد کردند، اما از نظر جریانی می‌گویند، به نظر ما بهترین فیلمی است که توانسته اسلام سیاسی و تکفیری‌ها را منکوب کند.
وی با تصریح بر اینکه خوراک این فیلم کاملاً جریان‌شناسانه است و تاریخی نبینیم، در بیان راهکار گفت: اما چکار کنیم؟ به ذهنم می‌آید اسلام سنتی و مراجع تقلید باید سکوت کنند، همچنان که خود اسماعیلی‌ها سکوت کردند. صحبت درباره نزاریان باید متولی داشته باشد. ایران جزو تاریخش است، اما درباره حشاشین که مقداری مسئله دارد، نمی‌تواند صحبت کند. باید امثال آقاخان صحبت کنند. ما انتظار داریم وارد صحنه شود. البته آقای داریوش محمدپور از مؤسسه اسماعیلیه واکنشی داشت.
انتهای‌پیام/
تداوم بارندگیها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش مییابد